GÜVENCE BEDELİ (KEFALETLE SERBEST KALMA)

Güvence Bedeli (Kefaletle Serbest Kalma) Nedir?

Kanun koyucu tarafından güvence, CMK’da ‘’Güvence’’ başlığı altında yer alan
madde 113’te düzenleme alanı bulmuştur. İlgili kanun hükmüne göre:

‘’(1) Şüpheli veya sanık tarafından gösterilecek güvence, aşağıda yazılı hususların yerine getirilmesini sağlar:

a) Şüpheli veya sanığın bütün usul işlemlerinde, hükmün infazında veya altına
alınabileceği diğer yükümlülükleri yerine getirmek üzere hazır bulunması.
b) Aşağıda gösterilen sıraya göre ödemelerin yapılması:

1. Katılanın yaptığı masraflar, suçun neden olduğu zararların giderilmesi ve eski hâle getirme; şüpheli veya sanık nafaka borçlarını ödememeleri nedeniyle kovuşturuluyorlarsa nafaka borçları.
2. Kamusal giderler.
3. Para cezaları.

(2) Şüpheli veya sanığı güvence göstermeye zorunlu kılan kararda, güvencenin
karşıladığı kısımlar ayrı ayrı gösterilir.’’

Esasen güvence bedeli; bir başka deyişle kefaletle serbest kalma, şüphelinin
tutuklanarak cezaevine konulması yerine cezaevi dışında denetim altında tutulmasına karar verilmesiyle yargılama yapmayı amaçlamaktadır. Usul olarak ise güvence bedeli; cumhuriyet savcısının isteği üzerine ve hakimin tayin edeceği miktar ile sanık veya şüpheli (tutukluluk durumu önemli olmaksızın) hakkında verilen bir çeşit adli kontrol tedbiridir. Bu adli kontrol tedbiri kanun koyucu tarafından, ayrı ayrı CMK m. 109/3 (f), (h) ve (i) bentlerinde aşağıdaki gibi düzenlenmiştir:

‘’Adli kontrol, şüphelinin aşağıda gösterilen bir veya birden fazla yükümlülüğe tabi tutulmasını içerir:

f) Şüphelinin parasal durumu göz önünde bulundurularak, miktarı ve bir defada veya birden çok taksitlerle ödeme süreleri, Cumhuriyet savcısının isteği üzerine hâkimce belirlenecek bir güvence miktarını yatırmak.
h) Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim tarafından miktarı ve ödeme süresi belirlenecek parayı suç mağdurunun haklarını güvence altına almak üzere aynî veya kişisel güvenceye bağlamak.
i) Aile yükümlülüklerini yerine getireceğine ve adlî kararlar gereğince ödemeye
mahkûm edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermek.’’

Güvence Bedelinin Uygulanması İçin Gereken Koşullar

Bir suçun varlığına yönelik olarak yürütülen soruşturma ve kovuşturma aşamalarında; CMK madde 100’de belirtilen tutuklama sebeplerinin mevcut olması halinde, hakim güvence bedeline karar verebilmektedir. Bunun yanı sıra, güvence bedeli kararına hükmedilmesi için bir takım koşullar da zorunlu tutulmuştur:

1. Kuvvetli suç şüphesi
   Kuvvetli suç şüphesi, hakim veya mahkeme tarafından güvence bedeline
   hükmedilmesi için gereken ilk koşuldur. Buna göre, şüpheli veya sanığın suçu işlediğine yönelik yüksek bir ihtimalin bulunması gerekmektedir.
2. Tutuklama sebebi
   Güvence bedeli uygulanmasına ilişkin kararda hakim veya mahkeme, bir önceki maddede yer alan kuvvetli suç şüphesinin mevcudiyetini değerlendirecek ve mevcut olması halinde sıra, tutuklama nedeni olup olmadığına gelecektir. Bunun ardından, bir tutuklama nedeni de mevcut görülürse hakim veya mahkeme, güvence bedeli uygulanması şeklindeki adli tedbire hükmedecektir.
3. Cumhuriyet savcısının talebi
   Bahsedildiği üzere, hakim veya mahkemenin sanık veya şüpheli hakkında güvence bedeli uygulanmasına karar verebilmesi için cumhuriyet savcısının talebinin mevcut olması gerekmektedir. Ayrıca cumhuriyet savcısı; kendisinin adli kontrol talebi üzerine güvence bedelinin uygulanmasına karar verebileceği gibi yine kendisinin tutuklama talebi üzerine adli kontrol tedbirinin ölçülü ve yeterli olacağını öngörmesi halinde de tutuklama yerine adli kontrol kararını verebilmektedir.

Güvence Bedelinin Geri Verilmesi (İadesi)

Güvence bedeli mahkeme sonuçlanana kadar muhafaza edildiğinden; güvencenin iadesi veya hazineye gelir olarak kaydedilmesi, ilgili karara göre belirlenmektedir. Sanık kovuşturma aşamasının sonunda cezalandırılır ise bu halde sanığın tüm usulü işlemleri esnasında hazır olarak bulunması durumunda, güvence bedelinin bu kısmı kendisine geri ödenmektedir. Buna karşın, sanık bu işlemlerde hazır olarak bulunmamış ve yükümlülüklerini yerine getirmemiş ise güvencenin bu kısmı hazineye gelir olarak nakledilmekte, kendisine iadesi söz konusu olmamaktadır.

Türk Hukukunda Kefalet İle Serbest Kalma Var Mıdır?

Güvence bedeli adli kontrolü, halk arasında kefalet ile serbest kalmak olarak bilinen kavramın hukuktaki karşılığıdır. Esasen güvence bedeli ile adli kontrol uygulanarak tutuksuz yargılama yani kefalet ile serbest kalmak, Türk hukuk sisteminde mevcut olmasına karşın, uygulamada sıklıkla başvurulan bir adli kontrol olmamakta, istisnaen uygulanmaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular

1.Güvence Bedeline Hangi Mahkeme Hükmeder?

Güvence bedeli yatırılmasına ilişkin karar verme görevi, sanık veya şüphelinin
yargılamada hangi aşamada olduğuna göre değişiklik arz etmektedir. Buna göre
yargılamada,

a. Soruşturma aşamasında olunması durumunda, güvence bedeline hükmedecek mahkeme Sulh Ceza Hakimliğidir. Bu aşamada hakimlik, cumhuriyet savcısının istemi üzerine şüpheli hakkında güvence bedeli yatırılmasına karar verebilmektedir. (CMK madde 110/1)
b. Kovuşturma aşamasında olunması durumunda ise ceza davasına hangi
mahkeme bakıyorsa güvence bedeli yatırılması kararını verme görevi de o
mahkemededir. Bilinmelidir ki ceza davasına bakan mahkemenin kararına
itiraz edilirse, ilgili itirazı inceleyen ceza mahkemesi de güvence bedeline
yönelik adli tedbir kararını verebilmektedir.

Bu hususta taraf/taraflar ilgili kararı takip edecek ceza avukatına, Antalya ceza
avukatına ihtiyaç duyabilmektedir.

2.Güvence Bedeli Miktarı Nasıl Belirlenir?

Güvence bedeli kararında bedel miktarının belirlenmesi, herhangi bir yasal
düzenlemeye tabi olmayıp hakim takdirine bağlıdır. Hakim veya mahkeme bedel miktarını; şüpheli veya sanığın kişisel ve ekonomik durumunu, usul işlemlerinde hazır bulunup bulunamayacağını ve suça ilişkin diğer unsurları değerlendirerek tayin etmektedir. Ayrıca CMK m.109/3-f gereğince, güvence bedeli miktarı hususunda önce şüpheli veya sanığın mali gücünün dikkate alınması zorunluluk teşkil etmektedir.

3.Güvence Bedeli Kararına İtiraz Edilebilir Mi?

Sanık veya şüphelinin; hakkında verilen güvence bedeline yönelik karara ilişkin bedel miktarı ve ödeme biçimi gibi çeşitli sebeplerle itiraz hakkı bulunmaktadır. Bu itirazın süresi ise güvence bedeli yatırılmasına dair hakim veya mahkeme kararının öğrenilmesinden itibaren 2 hafta olmaktadır.

4.Hangi Suçlarda Güvence Bedeli Kararı Verilmektedir?

Güvence bedeli kararı, şartlar sağlandığı takdirde tüm suçlar için verilebilecek bir adli tedbirdir. Güvence bedeline şüpheli veya sanık hakkında tutuklama yasağı olan hallerde de başvurulabilir (CMK m.109/2). Güvence bedeline tüm suçlar için karar verilebiliyor olmasına karşın, bazı suçlarda hakimin bu karara hükmetmesi daha kolay görülmektedir. Bunlar, tutuklamanın katalog suçları olan ve aşağıda listelenen suçlardır:

1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (TCK md.76, 77, 78),
2. Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80)
3. Kasten adam öldürme suçu (TCK md.81, 82, 83),
4. Kasten yaralama ((madde 86, fıkra 3, bent b, e ve f)),
5. Neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama (TCK md.87),
6. Kadına karşı işlenen kasten yaralama suçu.
7. Sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan personele karşı görevleri sırasında
   veya görevleri dolayısıyla işlenen kasten yaralama suçu
8. İşkence suçu (TCK md.94, 95),
9. Cinsel saldırı suçu (TCK md.102 -birinci fıkra hariç-),
10. Çocukların cinsel istismarı (TCK md.103),
11. Hırsızlık suçu (TCK m.141, 142),
12. Gasp Suçu (TCK m.148,149),
13. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK md. 188),
14. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (TCK md.220 -iki, yedi ve sekizinci fıkralar
    hariç-),
15. Devletin güvenliğine karşı suçlar (TCK md. 302, 303, 304, 307, 308),
16. Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar (TCK md.309, 310, 311,
    312, 313, 314, 315),
17. 6136 s. Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’da silah
    kaçakçılığı (m.12) suçları,
18. 4389 s. Bankalar Kanunu’nda zimmet (m.22/3-4) suçu,
19. 4926 s. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda tanımlanan ve hapis cezasını
    gerektiren suçlar,
20. 2863 s. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda (m.68, 74) suçları,
21. 6831 s. Orman Kanunu’nda kasten orman yakma (m.110/4-5) suçları,
22. 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33. maddesinde sayılan
    suçlar,
23. 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun md. 7/3’te belirtilen suçlar.

Güvence Bedeline İlişkin Bazı Yargıtay Kararları

1. ‘’Sanık tarafından yatırılan güvence bedelinden CMK’nın 113/1-b maddesinde yer alan sıraya göre vekalet ücreti, mahkeme masrafı ve tutuklu kaldığı süre mahsup edilerek adli para cezasının tahsiline ve kalması halinde fazla kısmın CMK’nın 115/3 maddesi gereğince sanığa iadesine karar verilmesi gerekirken yalnızca para cezasının ve mahkeme masraflarının öncelikle tahsiline yönelik karar verilmesi, Kanuna aykırı olup…’’ (Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 30.11.2021 Tarihli, 2019/13938 Esas, 2021/8393 Karar nolu karar)
2. ‘’Sanık tarafından güvence bedeli olarak yatırılan 3000 TL’nin CMK’nın
   113/1(b) ve 115. maddeleri uyarınca geri verilmesine karar verilmesi
   gerekirken, talebi halinde iadesine şeklinde hüküm kurulması, Kanuna aykırı olup, hükmün bu nedenle 5320 sayılı Kanunun 8. maddesi gereğince halen uygulanmakta olan 1412 sayılı CMUK’un 321. maddesi uyarınca
   BOZULMASINA, ancak yeniden yargılamayı gerektirmeyen bu konuda, aynı
   Kanunun 322. maddesi gereğince karar verilmesi mümkün bulunduğundan, aynı maddenin verdiği yetkiye istinaden hüküm fıkrasının 6. bendinin “Sanık tarafından güvence bedeli olarak yatırılan 3000 TL’nin CMK’nın 113/1(b) ve maddeleri uyarınca geri verilmesine” olarak değiştirilmesi suretiyle, sair yönleri usul ve kanuna uygun bulunan hükmün DÜZELTİLEREK ONANMASINA…’’ (Yargıtay 2. Ceza Dairesi, 26.05.2016 Tarihli, 2021/14100 Esas, 2021/17104 Karar nolu karar)
3. ‘’Sanığın sorgusu sırasında 2000 TL güvence bedeli yatırmasına dair adli
   kontrol kararı verildiği, güvence bedelini yatırdığı takdirde mahkemenin sanık için belirlediği hangi yükümlülükleri yerine getirmediğinde hazineye irad kaydedileceği konusunda karar verilmediği ve sanığın savunmasının alınması için çıkartılan çağrıya uyduğu halde beraatine karar verilen sanığa güvence bedelinin iade edilmemesi, Kanuna aykırı, O Yer Cumhuriyet Savcısının temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan sair yönleri incelenmeyen hüküm 5320 sayılı Kanunun 8/1. maddesi gözetilerek CMUK.nın 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA…’’ (Yargıtay 14. Ceza Dairesi, 11.04.2013 Tarihli, 2012/11444 Esas, 2013/4389 Karar nolu karar)
4. ‘’Nakdi kefalet (güvence) bedelinin yatırıldığı tarih ile iade edildiği tarih
   arasındaki sürede işleyecek yasal faiz miktarının maddi tazminat olarak
   davacıya ödenmesine karar verilmesi ile yetinilmesi gerekirken, bu miktara ayrıca dava tarihinden itibaren faize hükmedilmesi suretiyle, tahakkuk eden faize bir kez daha faiz işletilmesi, Kanuna aykırı olup…’’ (Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 05.06.2017 Tarihli, 2015/16605 Esas, 2017/4678 Karar nolu karar)
5. ‘’Soruşturma aşamasında, 5271 sayılı CMK’nın 101/3. maddesince
   gerçekleştirilen zorunlu müdafii görevlendirilmesi nedeniyle, müdafiye ödenen avukatlık ücretinin sanığa yargılama gideri olarak yükletilmesinin ve bu nedenle sanığın daha önce yatırmış olduğu güvence bedelinden mahsup edilmesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6/3-c maddesindeki düzenlemeye aykırı olduğunun gözetilmemesi, Bozmayı gerektirmiş…’’ (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 14.01.2019 Tarihli, 2014/39312 Esas, 2019/116 Karar nolu karar)
6. ‘’Duruşmalardan vareste tutulmayı talep etmeyen sanığın, müdafiisinin bütün oturumlarda hazır olduğu anlaşıldığından; sanık tarafından ödenen 5000 TL güvence bedelinin CMK’nın 115/3. maddesi yollaması ile 113/1-b maddesi gereğince kullanılmasına ve fazlasının sanığa iadesi yerine yazılı şekilde hazineye irad kaydına karar verilmesi, Kanuna aykırı olup…’’ (Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 18.09.2019 Tarihli, 2018/985 Esas, 2019/8973 Karar nolu karar)

Views: 20