İdari para cezaları, idari makamlar tarafından kabahat niteliğindeki fiiller nedeniyle uygulanan mali yaptırımlardır. Trafik ihlalleri, sosyal güvenlik primlerinin eksik ödenmesi veya imar kirliliği gibi durumlar, idari para cezası uygulanabilecek örneklerdendir.
İdari para cezaları, doğrudan idari merciler tarafından kesilir ve yargı organlarına başvuru yapmaksızın uygulanır. Ancak idarenin bu yetkiyi sınırsız ve keyfi bir şekilde kullanma hakkı yoktur. Yetki yasada açıkça belirtilen sınırlar içinde ve hukuki çerçeveye dayalı olarak kullanılmalıdır. Uygulamanın hukuka uygunluğuna dair şüpheler söz konusu olduğunda, idari para cezasına karşı itiraz ve iptal yolları mevcuttur.
İDARİ PARA CEZASI NEDİR?
İdari para cezası, bir kişinin veya kurumun, belirli kanunlar ve düzenlemelerle öngörülen yükümlülükleri yerine getirmemesi sonucu idari makamlar tarafından verilen para cezasıdır. Adli para cezalarından farklı olarak idari para cezaları, suç teşkil etmeyen ancak düzeni bozan ve toplumsal zarar oluşturan eylemler için uygulanır.
İradi para cezası verilebilecek hallere; kumar oynama, dilencilik yapma, çevreyi kirletme, hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket etme vb. durumlar gösterilebilir.
İDARİ PARA CEZASININ HUKUKİ DAYANAĞI NEDİR?
İdari para cezaları, çeşitli kanun ve yönetmeliklere dayalı olarak uygulanır. Bu cezaların hangi kanuna dayalı olarak verileceği, cezanın türüne ve suçun niteliğine bağlıdır. Örneğin:
1-Kabahatler Kanunu (5326 sayılı Kanun): Bu kanun, idari para cezalarına ilişkin en temel düzenlemeleri içermektedir. Trafik ihlalleri, gürültü kirliliği, çevre düzenlemelerinin ihlali gibi durumlar Kabahatler Kanunu çerçevesinde ele alınır.
2-Karayolları Trafik Kanunu (2918 sayılı Kanun): Trafik kurallarına aykırı davranan kişiler, bu kanuna dayanarak idari para cezası alabilirler.
3-Çevre Kanunu (2872 sayılı Kanun): Çevre kirliliği yaratan faaliyetler, çevre kanununa aykırı hareket edenler için idari para cezalarıyla sonuçlanabilir.
4-Sosyal Güvenlik Kanunu: Sosyal güvenlik primlerini eksik ödeyen veya işyerindeki sosyal güvenlik yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişiler, bu kanuna dayanarak cezalandırılabilir.
İDARİ PARA CEZASINI KESMEYE YETKİLİ MERCİLER
İdari para cezalarını kesmeye yetkili merciler, devletin çeşitli idari birimleri ve yerel yönetimlere bağlı organlarıdır. Hangi organın ceza keseceği, cezayı gerektiren fiilin türüne ve kanunla verilen yetkilere bağlıdır. Bu merciler, yasal düzenlemeler çerçevesinde yetkilendirilmiştir. Örneğin:
1-Trafik İhlalleri: Trafik polisleri veya zabıtalar, Karayolları Trafik Kanunu’na dayalı olarak trafik ihlali yapan sürücülere ceza kesebilir.
2-Çevre Kirliliği: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın denetim elemanları, çevre kirliliği yaratan kişi ya da kuruluşlara idari para cezası kesebilir.
3-Sosyal Güvenlik İhlalleri: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), prim ödemeyen işverenlere ve sigortalılara para cezası verebilir.
İDARİ PARA CEZASI KİME ÖDENİR?
İdari para cezaları, Kabahatler Kanunu madde 17 uyarınca devlet hazinesine ödenmektedir. Ödemenin nereye yapılacağı, kişiye tebliğ edilen tutanakta belirtilir. Ödemenin gerçekleşmemesi durumunda cezanın tahsili için borçlu hakkında icra takip işlemlerine girişilebilir.
İDARİ PARA CEZASI İLE ADLİ PARA CEZASI ARASINDAKİ FARKLAR
İdari para cezaları, kabahat niteliğindeki suçlar için verilmekte olup cezayı veren kurum, idari makamlardır. Buna karşın adli para cezaları, bir suçun karşılığı olarak mahkemeler tarafından verilen cezalardır. Adli para cezasının ödenmemesi halinde hapis cezasına dönmesi mümkün iken idari para cezalarında bu durum söz konusu değildir. İdari para cezaları, ödenmediği takdirde yalnızca icrai işlemlere girişilebilecektir. Adli para cezasından farklı olarak idari para cezaları, adli sicil kaydına işlenmemektedir.
İDARİ PARA CEZASINA KARŞI İTİRAZ YOLU
İdari para cezasının uygulanması, idari makamların belirli bir yasa çerçevesinde denetimi altındaki bir cezanın kesilmesidir. Ancak bu cezalar, her zaman hukuka uygun şekilde uygulanmayabilir. Örneğin, bir kişi veya kurum, cezaya sebep olan eylemi yapmadığını iddia edebilir ya da ceza oranını haksız bulabilir. İdari para cezalarına karşı itiraz yolu açıktır.
İdari para cezasına karşı yapılacak itirazın dayanağı, cezayı veren idari makamın uygulamasının hukuka aykırı olduğuna dair bir gerekçeye dayanmalıdır. Örneğin, bir kişinin trafik ihlali nedeniyle aldığı cezanın, trafik kuralına uygun olmaması, oranın fazla olması ya da cezaya sebep olan durumun kişi tarafından gerçekleştirilmeyen bir hareket olması durumunda itiraz edilebilir. Aynı şekilde, cezanın belirli bir mevzuata aykırı olması da itirazın temelini oluşturabilir.
İTİRAZ MERCİ VE SÜRELER
Genel olarak idari para cezalarına karşı yapılacak itirazlar Kabahatlar Kanunu madde 27 uyarınca; idari para cezasının ilgili kişiye tebliğ veya tefhiminden itibaren 15 gün içerisinde Sulh Ceza Hakimliği’ ne yapılır. Ancak bazı kanunlarda itiraz mercii ayrı olarak düzenlenmiştir. Bu nedenle, her bir idari para cezası özelinde somut olayın niteliğine göre değerlendirme yapılması gerekmektedir.
Kanuni süresi içerisinde itirazda bulunulmaması durumunda ceza kesinleşir. Bununla birlikte, mücbir bir sebep nedeniyle 15 günlük sürede başvuru yapılamamışsa, mücbir sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde başvuru yapılabilir. Yapılan başvuru, kararın kesinleşmesini engellememekteyse de mahkeme, kararın yerine getirilmesini durdurabilecektir. Bu durumda, başvuru dilekçesinde süresinde başvuru yapılmasını engelleyen mücbir sebep açıkça belirtilmeli ve bu durumu kanıtlayan belgeler eklenmelidir.
Ayrıca belirtmek gerekir ki; bazı idari kurumlar tarafından verilen idari para cezalarına karşı özel kanunlar kapsamında doğrudan İdare Mahkemesi nezdinde dava açılması gerekebilir. Örneğin, Rekabet Kurumu, Kamu İhale Kurumu veya Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) gibi kurumlar tarafından verilen idari para cezalarına karşı başvuru yolu, ilgili kurumun tabi olduğu özel mevzuat hükümlerine göre belirlenmektedir. Bu nedenle, her bir idari para cezasının dayandığı mevzuat dikkate alınarak, başvuru süresi, yetkili merci ve izlenecek usul açısından somut olay bazında değerlendirme yapılması büyük önem taşımaktadır.
İTİRAZIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE KARAR
İtiraz başvurusu, ilgili mahkeme veya idari organ tarafından değerlendirilecektir. İdari mahkeme, cezayı veren idari birimin uyguladığı işlemin hukuka uygun olup olmadığını denetler. Eğer mahkeme, idari para cezasının hukuka aykırı olduğuna karar verirse, ceza iptal edilir. Aksi takdirde, ceza geçerli kalır ve ödeme yükümlülüğü devam eder.
İdari para cezaları, belirli yasal çerçevelere dayalı olarak, idari merciler tarafından uygulanan mali yaptırımlardır. Ancak, bu cezalar her zaman hukuka uygun olmayabilir. İdari para cezalarına karşı itiraz etmek, hakkınızı koruma ve hukuka aykırı bir cezanın iptalini sağlama açısından önemlidir. İtiraz süresi, başvuru yerleri ve gerekli prosedürler, her bir kanunda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Dolayısıyla, idari para cezasına karşı başvuru yapmadan önce, hangi kanuna dayalı olarak cezanın verildiği ve başvurulacak yerin doğru olarak belirlenmesi büyük önem taşır.
Av. Gökhan AKGÜL & Av. Yasemin ERAK
Views: 16
