Hukukumuzda Türk Ceza Kanunu madde 235’te düzenlenen İhaleye Fesat Karıştırma suçu, TCK’nın Topluma Karşı Suçlar kısmının Ekonomi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar bölümü altında düzenlenmiştir. Söz konusu suç ile korunan hukuki değer, toplumun ekonomik yarar ve güvenliğidir. Bu sebeple suçun geniş anlamda mağduru toplumun bizzat kendisidir. Suçun faili bakımından herhangi özgü bir hal aranmamıştır. Buna göre herkes, İhaleye Fesat Karıştırma suçunun faili olabilmektedir.
TCK Madde 235/1 ‘Kamu kurumu veya kuruluşları adına yapılan mal veya hizmet alım veya satımlarına ya da kiralamalara ilişkin ihaleler ile yapım ihalelerine fesat karıştıran kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.’ şeklinde düzenlenmiştir.
TCK Madde 235/2 ‘Aşağıdaki hallerde ihaleye fesat karıştırılmış sayılır:
a) Hileli davranışlarla;
1. İhaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olan kişilerin ihaleye veya ihale sürecindeki işlemlere katılmalarını engellemek,
2. İhaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olmayan kişilerin ihaleye katılmasını sağlamak,
3. Teklif edilen malları, şartnamesinde belirtilen niteliklere sahip olduğu halde, sahip olmadığından bahisle değerlendirme dışı bırakmak,
4. Teklif edilen malları, şartnamesinde belirtilen niteliklere sahip olmadığı halde, sahip olduğundan bahisle değerlendirmeye almak.
b) Tekliflerle ilgili olup da ihale mevzuatına veya şartnamelere göre gizli tutulması gereken bilgilere başkalarının ulaşmasını sağlamak.
c) Cebir veya tehdit kullanmak suretiyle ya da hukuka aykırı diğer davranışlarla, ihaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olan kişilerin ihaleye, ihale sürecindeki işlemlere katılmalarını engellemek.
d) İhaleye katılmak isteyen veya katılan kişilerin ihale şartlarını ve özellikle fiyatı etkilemek için aralarında açık veya gizli anlaşma yapmaları.’ şeklinde söz konusu suçun hangi hareketlerle işlenebileceği açıklanmaktadır.
TCK Madde 235/3 İhaleye fesat karıştırma suçunun;
a) Cebir veya tehdit kullanmak suretiyle işlenmesi hâlinde temel cezanın alt sınırı beş yıldan az olamaz. Ancak, kasten yaralama veya tehdit suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hâllerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca bu suçlar dolayısıyla cezaya hükmolunur.
b) İşlenmesi sonucunda ilgili kamu kurumu veya kuruluşu açısından bir zarar meydana gelmemiş ise, bu fıkranın (a) bendinde belirtilen hâller hariç olmak üzere, fail hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(4) İhaleye fesat karıştırma dolayısıyla menfaat temin eden görevli kişiler, ayrıca bu nedenle ilgili suç hükmüne göre cezalandırılırlar.
(5) Yukarıdaki fıkralar hükümleri, kamu kurum veya kuruluşları aracılığı ile yapılan artırma veya eksiltmeler ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler, bunların bünyesinde faaliyet icra eden vakıflar, kamu yararına çalışan dernekler veya kooperatifler adına yapılan mal veya hizmet alım veya satımlarına ya da kiralamalara fesat karıştırılması halinde de uygulanır.’ şeklinde devam etmektedir.
İhaleye Fesat Karıştırma suçu, Türk Ceza Kanununda 235/2. maddede seçimlik hareketli bir suç olarak düzenlenmiştir. Seçimlik hareketli suçlar, meydana gelebilmesi için gerekli icrai hareketlerin kanunda sayıldığı suç tipleridir.
İlliyet bağı, icrai hareket ile gerçekleşen suç arasında kurulan ve faile isnat edilebilmeyi ifade eden bağdır. Bu sebeple failin, gerçekleştirdiği eylem neticesinde meydana gelen suçtan sorumlu olabilmesi için uygun illiyet bağının bulunması beklenmektedir. Failin cebir, hile veya tehdit suretiyle suça elverişli eylemleri gerçekleştirmesi ancak mağdurun ihaleye başkaca bir sebeple katılmaması halinde uygun nedensellik bağı kurulamayacaktır. Fail, gerçekleştirmiş olduğu eylemlerden teşebbüs boyutunda sorumlu olacaktır.
SUÇUN ŞİKAYETE BAĞLILIK DURUMU
Suç tipi kanunda ayrıca belirtilmediği için takibi şikayete bağlı değildir. Soruşturma ve kovuşturulması re’sen yürütülür. Cumhuriyet savcısı gerçekleşen fiili öğrendiği andan itibaren re’sen araştırma ve soruşturma yürütebilir.
SUÇUN UZLAŞTIMAYA TABİLİK DURUMU
Türk Ceza Kanunu’nda ihaleye fesat karıştırma suçu için uzlaştırma yolu düzenlenmemiştir. Ancak ihaleye fesat karıştırma suçu soruşturması ve kovuşturması şikâyete bağlı olan bir suç olmaması sebebiyle ve CMK’nın 253. maddesinde sayılan katalog suçlardan biri de değildir. Dolayısı ile bu suç bakımından uzlaştırma yoluna gidilmesi mümkün değildir.
İŞLENİŞ ŞEKLİ BAKIMINDAN İHALEYE FESAT KARIŞTIRMA SUÇU
İhaleye fesat karıştırma suçu, ancak kasten işlenebilir ve suçun işlenebilmesi için genel kast yeterlidir. Suç olası kastla ya da doğrudan kast ile işlenebilmektedir. İhaleye fesat karıştırma suçu, hareketin niteliği bakımından bağlı, sayısı bakımından seçimlik hareketli bir suçtur. Seçimlik hareketlerden birçoğunun yapılması durumunda, birden fazla suç oluşmaz.
İHALEYE FESAT KARIŞTIRMA SUÇUNDA DAHA AZ CEZAYI GEREKTİREN NİTELİKLİ HALLERİ
Türk Ceza Kanununun 235/3(b). hükmünde İhaleye Fesat Karıştırma suçunun daha az cezayı gerektiren nitelikli hali düzenlenmiştir. Maddeye göre, işlenmesi sonucunda ilgili kamu kurumu veya kuruluşu açısından bir zarar meydana gelmemiş ise, aynı fıkranın (a) bendinde belirtilen hâller hariç olmak üzere, fail hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
İHALEYE FESAT KARIŞTIRMA SUÇUNDA DAHA FAZLA CEZAYI GEREKTİREN NİTELİKLİ HALLERİ
Türk Ceza Kanununun 235/3(a). hükmünde İhaleye Fesat Karıştırma suçunun daha fazla cezayı gerektiren nitelikli hali düzenlenmiştir. Buna göre ilgili suçun tehdit veya cebir kullanmak suretiyle işlenmesi hâlinde temel cezanın alt sınırı beş yıldan az olamaz. Ancak, kasten yaralama veya tehdit suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hâllerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca bu suçlar dolayısıyla cezaya hükmolunur.
ETKİN PİŞMANLIK MÜESSESESİ
Etkin pişmanlık müessesesi kanunda her suç tipi için düzenlenen bir müessese değildir. Yalnızca düzenleme bulunan suç tipleri için uygulanabilir. Kanundan ihaleye fesat karıştırma suçu için bir etkin pişmanlık düzenlemesi bulunmamaktadır.
SUÇUN TABİ OLDUĞU İNFAZ REJİMİ
İhaleye fesat karıştırma suçunda görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi olmakla beraber yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesidir. Ancak gerçek içtima hallerinde rüşvet, irtikap, resmi belgede sahtecilik ve 5235 sayılı kanunun 12.maddesinde sayılan diğer suçların da varlığı halinde görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesi’dir.
Kamu kurumu veya kuruluşları adına yapılan mal veya hizmet alım veya satımlarına ya da kiralamalara ilişkin ihaleler ile yapım ihalelerine fesat karıştıran kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK md.235/1)
İhaleye fesat karıştırma suçunun temel ceza alt sınırı 5 yıldan az olamaz. Ancak, kasten yaralama veya tehdit suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hâllerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca bu suçlar dolayısıyla cezaya hükmolunur.
Aşağıdaki surette işlenen ihaleye fesat karıştırma suçu nedeniyle kamu kurumu veya kuruluşuna herhangi bir zarar gelmemişse fail 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.235/3(b)):
- Tekliflerle ilgili olup da ihale mevzuatına veya şartnamelere göre gizli tutulması gereken bilgilere başkalarının ulaşmasını sağlamak,
- Cebir veya tehdit kullanmak suretiyle ya da hukuka aykırı diğer davranışlarla, ihaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olan kişilerin ihaleye, ihale sürecindeki işlemlere katılmalarını engellemek.
İhaleye fesat karıştırma suçu takibi şikayete bağlı suçlar kategorisinde olan suçlardan değildir. Bu sebeple, suçun takibi için herhangi bir şikayet süresi yoktur. Suç, dava zamanaşımı süresinde olmak şartıyla her zaman soruşturma ve kovuşturma konusu yapılabilir. İhaleye fesat karıştırma suçu için dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Türk Ceza Kanunu gereği adli para cezası, 1 yıl veya altında olan hapis cezaları adına verilmekte olup hapis cezasının paraya çevrilmesidir. TCK md. 235/3-b maddesi gereği kamu kurumu veya kuruluşları aleyhine bir zarar doğmadığı takdirde verilen hapis cezası miktarı itibariyle adli para cezasına çevrilebilir. TCK m. 235/3(b) hükmü dışındaki diğer tüm ihaleye fesat karıştırma fiillerinden dolayı verilen hapis cezalarının adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.
Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, 2 yıl veya altında olan hapis cezaları için verilmekte olup kamu kurumu veya kuruluşları aleyhine bir zarar doğmadığı takdirde verilen hapis cezası miktarı itibariyle sanık hakkında verilen hapis cezası miktarı itibariyle hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir. TCK m. 235/3(b)hükmü dışındaki diğer tüm ihaleye fesat karıştırma fiilleri nedeniyle verilen hapis cezaları hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkün değildir.
Türk Ceza Kanunu’na göre hapis cezasının ertelenmesi kararı, hükümlünün almış olduğu cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçmesidir. TCK m. 235/3(b) maddesi gereği kamu kurumu veya kuruluşları aleyhine bir zarar doğmadığı takdirde, sanık hakkında verilen hapis cezasının ertelenmesi mümkündür. TCK m. 235/3(b) hükmü dışındaki diğer tüm ihaleye fesat karıştırma fiilleri nedeniyle verilen hapis cezalarının ertelenmesi mümkün değildir.
Hapis cezası hükmedilmiş kişi, cezaevinde kaldığı süre boyunca iyi halli olduğu ve sosyal hayata uyum sağlayacağı kanaatine varılmışsa; kalan ceza cezaevinin dışında, dışarıda olacağı bir biçimde geçirmesine koşullu salıverilme denir. Bir diğer ifade edilme şekli de şartlı tahliyedir. İhaleye Fesat Karıştırma suçunda koşullu salıverme yani şartlı tahliye uygulaması mümkündür faka hükümlünün cezasının yaklaşık olarak yarısını infaz kurumunda çekmiş olması gerekmektedir.
5275 sayılı İnfaz Kanunu’na göre, 30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçlarda, hükümlü kimsenin denetimli serbestlikten faydalanabilmesi için açık ceza infaz kurumunda bulunması veya bu kuruma ayrılmaya hak kazanması ve iyi halli olması gerekmektedir ihaleye fesat karıştırma suçu denetimli serbestlik uygulamasına da elverişli bir suç tipidir. Koşullu salıverilme süresine 1 yıl ve daha az süre kalanlar bakımından denetimli serbestlik uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Bu süre konusunda kanun koyucu bazı istisnalar da belirlemiştir. 0-6 yaş aralığında çocuğu bulunan kadın hükümlüler 30.03.2020 tarihinden sonra işledikleri suçlardan ötürü 2 yıllık denetimli serbestlik süresine tabi olurlar. Şayet hükümlü kimse 65 yaşının üzerindeyse ve maruz kaldığı hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatını yalnız başına sürdüremiyorsa denetimli serbestlik için gereken süre ise 3 yıl olarak belirlenmiştir.
İHALEYE FESAT KARIŞTIRMA SUÇU ÖRNEK YARGITAY KARARLARI
- İcra Müdürlüğünde İhaleye Fesat Karıştırma
…. Sanık A.’ın borcu nedeniyle başlatılan icra işlemleri sonucunda satışa çıkarılan taşınmazlarının icra dairesinde açık artırma yoluyla satışı sırasında alacaklı vekili olarak orada bulunan ve pey süren katılan avukata yönelik olarak “ihaleye katılırsan seni Kırıkhana yetiştirmem, buradan çıkamazsın, bunun faturası ağır olur, sen mafya avukatısın, zaten sen mafya avukatlığı yaptın, terbiyesiz” şeklinde sözler söylemesi ancak daha sonra polis marifetiyle sanığın oradan uzaklaştırılması, katılanın da ihaleye girmesi şeklinde gelişen olayda eylemin TCK’nın 235/5. maddesi yollamasıyla aynı maddenin 2/c fıkrasında düzenlenen “cebir veya tehdit kullanmak suretiyle ya da hukuka aykın diğer davranışlarla, ihaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olan kişilerin ihaleye, ihale sürecindeki işlemlere katılmalarını engellemek” suçuna teşebbüs fiilini oluşturacağı kabul edilmelidir (Yargıtay 5.Ceza Dairesi – Karar: 2013/878).
- Kasten Yaralama Suçu İle İçtimaı
‘’Kasten yaralama suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca bu suçlar dolayısıyla cezaya hükmolunacağı düzenlemesinin getirildiği, uygulamada TCK’nın 87. maddesi kapsamındaki neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama eyleminin bileşik suçu oluşturan cebir kapsamında bulunmadığında duraksama bulunmadığı gibi öğretide ağırlıklı olarak TCK’nın 87. maddesi kapsamına girecek şekilde yaralama eyleminin TCK’nın 235/2-c maddesine unsur olarak katılan cebir suçu kapsamında kabul edilemeyeceğinin belirtildiği de dikkate alındığında, sanığın eylemlerinin ihaleye fesat karıştırma ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama suçlarını oluşturacağı gözetilmeden yazılı şekilde ihaleye fesat karıştırma suçundan mahkumiyet, kasten yaralama suçundan ise ceza verilmesine yer olmadığına şeklinde hükümler kurulması, Kanuna aykırı, sanık müdafii, O yer Cumhuriyet Savcısı ve katılanın temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan, hükümlerin 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi de gözetilerek CMUK’nın 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA, 31/12/2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.’’ (Yargıtay 5.Ceza Dairesi – Karar: 2013/12664).
- İhaleye Katılımın Cebir ve Tehdit ile Engellenmesi
… Devlet Hastanesi tarafından temizlik ihalesi düzenlenmiştir. Temizlik ihalesine katılmak isteyen müdahiller sanıklar tarafından cebir ve tehditle engellenmeye çalıştığı iddiasında bulunulmuştur.İhaleye fesat karıştırma suçundan ağır ceza mahkemesinde yargılama yapılmış, mahkumiyet kararı verilmiştir. Mahkumiyet kararına karşılık bozma talepli temyiz başvurusunda bulunulmuştur.Kurumun 02/05/2014 tarihli yazısında suç tarihi olarak kabul edilen 28/06/2005 tarihinde temizlik ihalesi yapılmadığı, ihalenin 28/12/2004 tarihinde yapıldığı anlaşılmıştır. Yargıtay, söz konusu ihalenin 344 adet ihale evrak suretine dosyada rastlanılmadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle Yargıtay, suçu belirleme ve zamanaşımı süresini inceleme bakımından ihale evrakının onaylı birer suretlerinin denetime açık olacak şekilde dosya içerisine alınmasından sonra yeniden daireye gönderilmek üzere dosyanın gönderilmesi yönünde karar vermiştir. (Yargıtay 5. Ceza Dairesi Karar 2018/8117)
Views: 13